Testament en executeur
Mensen vragen zich af waarom ze een testament zouden opstellen. Het is toch bij wet geregeld wie er van u erft als u geen testament heeft? Dat klopt! Maar zijn dat ook de personen die u graag wilt aanwijzen als erfgenamen? Als u geen partner en/of kinderen achter laat, kijkt de wet verder naar de volgende groep bloedverwanten. Maar waarom benoemt u niet uw oude schoolvriendin of de buurman die altijd voor u klaar staat of een goed doel tot erfgenaam? Of misschien heeft u redenen dat u juist iemand wilt onterven? En als u samenwoont, bent u niet automatisch erfgenaam van elkaar. Dit is wel het geval als u getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap heeft.
In een testament wordt bijna altijd een executeur benoemd. Met regelmaat zie ik een testament waarin een broer of zus als executeur is opgenomen. Maar staat u er ook bij stil dat een broer of zus, net als u, ook ouder wordt? Is hij of zij tegen die tijd nog in staat om de taak op zich te nemen? Mijn advies is na te denken over een tweede executeur. Als degene die u als eerste heeft benoemd de taak niet op zich kan nemen, weet u dat iemand anders die u vertrouwt het overneemt. Samengevat is het over het algemeen aan de erfgenamen om de erfenis in onderling overleg af te wikkelen, tenzij in het testament anders is bepaald.
Wat is een testament?
Een testament is een uiterste wilsbeschikking. Het is een officieel document waarin u vast legt aan wie u nalaat en wie u eventueel uitsluit van uw nalatenschap. U kunt er ook in opnemen wie de afwikkeling van uw nalatenschap verzorgt (executeur). Tegenwoordig zijn er veel samengestelde gezinnen. De tweetrapsmaking is dan interessant om te voorkomen dat uw erfenis via uw kinderen bij uw ex-partner terecht komt. Een testament is persoonlijk, wanneer u gehuwd bent dient u beiden een testament op te stellen. Uiteraard kunt u zaken afstemmen en met elkaar bespreken. Maar bij de notaris worden twee aparte testamenten geregistreerd. Wees u bewust dat een testament eenzijdig aan te passen is. Dit betekent dat het mogelijk is het testament aan te passen, zónder medeweten of toestemming van een ander.
In dit document vindt u verschillende redenen om een testament op te maken. Indien uw interesse is gewekt na het lezen van deze punten, neem dan gerust contact met mij op.
Wie zijn uw erfgenamen?
In de wet is vastgelegd op basis van uw burgerlijke staat en de bloedband wie uw erfgenamen zijn. Als u geen testament opstelt, dan bepaalt de wet wie uw erfgenamen zijn en voor welk deel. Zij erven automatisch uw bezittingen en uw schulden.
De wet kent vier groepen erfgenamen die achtereenvolgens erven uit de nalatenschap van de overledene:
- de echtgenoot van de overledene tezamen met diens kinderen
- de ouders van de overledene tezamen met diens broers en zusters
- de grootouders van de overledene plus hun afstammelingen
- de overgrootouders van de overledene plus hun afstammelingen
Als er in de eerste groep geen erfgenamen aanwezig zijn, wordt gekeken of er bloedverwanten in de tweede groep aanwezig zijn, en zo verder. Zodra er in een groep een erfgenaam aanwezig is, vallen de volgende groepen buiten de erfenis. Door plaatsvervulling kan soms wel een erfgenaam in een andere groep vallen. Als bijvoorbeeld uw kind al overleden is en die had kinderen, dan worden de kleinkinderen gezamenlijk erfgenaam voor het deel dat uw kind zou erven. Let wel: dit is het geval indien u géén testament maakt.
In dit document heb ik een vereenvoudigd overzicht opgenomen wie zonder testament van u erven.
In de wet is bepaald wie uw erfgenamen zijn én wie niet erven volgens de wet. Wanneer u ongehuwd samenwoont en ook geen geregistreerd partnerschap heeft, dan erft uw partner niet automatisch van u. Ook zwagers, schoonzussen en aangetrouwde kinderen vallen buiten de groepen erfgenamen. Stiefkinderen, buitenechtelijke kinderen en niet-erkende kinderen moeten specifiek in een testament opgenomen worden als u wilt dat zij erven. Als u iemand wilt onterven, moet dat in een testament worden vastgelegd. En als u bij de notaris bent om vast te leggen wie van u erven, denkt u dan ook aan die goede schoolvriendin, een golfmaatje of een goed doel (ANBI)?
U bent erfgenaam, wat wordt er van u verwacht?
Het is belangrijk en verstandig als iemand overleden is om eerst na te gaan of er een testament aanwezig is. Alleen dan is duidelijk wie de erfgenamen zijn; degenen die in het testament zijn benoemd en als er geen testament is, de wettelijke erfgenamen. Als erfgenaam heeft u de keuze of u de erfenis wel of niet wilt aanvaarden. Het is belangrijk eerst deze keuze te maken en daarna pas handelingen te verrichten die nodig zijn voor de afwikkeling van de erfenis. Als u bijvoorbeeld wat geld pint van de rekening van de overledene met diens bankpasje, heeft u de erfenis al zuiver aanvaard. U heeft drie opties: zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen.
Zuiver aanvaarden
Bij het zuiver aanvaarden van een erfenis worden zowel de bezittingen als de schulden van de overledene aanvaard. De erfgenaam die zuiver heeft aanvaard is ook met zijn of haar eigen vermogen aansprakelijk voor de schulden van de overledene. Dit geldt óók als de erfenis over onvoldoende middelen beschikt om de schulden te voldoen.
Beneficiair aanvaarden
Als een erfgenaam de erfenis beneficiair aanvaard, betekent dit eenvoudig gezegd dat de erfgenaam de erfenis aanvaard onder voorrecht van een boedelbeschrijving. Om beneficiair te aanvaarden, moet een schriftelijke verklaring bij de rechtbank worden afgelegd. Hier zijn kosten aan verbonden. Op deze manier beschermt de erfgenaam zich tegen eventuele onverwachte schulden in de erfenis. Als de erfgenaam beneficiair heeft aanvaard, is hij of zij slechts aansprakelijk voor de schulden uit de erfenis, voor zover deze kunnen worden voldaan uit de bezittingen van de erfenis. De erfgenaam is niet met zijn of haar eigen vermogen aansprakelijk voor schulden uit de erfenis. Op basis van de boedelbeschrijving die verplicht is bij beneficiaire aanvaarding, wordt vastgesteld wat de samenstelling van de erfenis is.
Verwerpen
Een erfgenaam die de erfenis verwerpt, heeft nergens recht op. Niet op gelden uit de erfenis, maar ook niet op een fotoboek, sieraad of ander persoonlijk aandenken. Tevens is de erfgenaam die verwerpt niet aansprakelijk voor eventuele schulden in de erfenis. Om te verwerpen, moet een schriftelijke verklaring bij de rechtbank worden afgelegd. Hier zijn kosten aan verbonden. Wanneer er geen testament is en de erfgenaam verwerpt, dan erven kinderen (als die er zijn) in de plaats van de erfgenaam dat erfdeel. Ook zij hebben dan weer de keuze om (zuiver) te aanvaarden of te verwerpen.
De keuze tussen verwerpen, aanvaarden of beneficiair aanvaarden is per situatie verschillend. Het is onmogelijk om aan te geven wat altijd een goede keuze is. Wees zelf alert wanneer de keuze gemaakt moet worden en schakel bij twijfel een onafhankelijke partij in om te overleggen. Vaak kan door de omschrijving van de situatie worden vastgesteld wat de meest verstandige keuze is in uw specifieke situatie.
U bent executeur, wat wordt er van u verwacht?
Veel mensen benoemen hun kind, een broer of zus of een goede vriend(in) tot executeur. Dat voelt vertrouwd en diegene kent u goed genoeg om te weten wat u gewild zou hebben. Daar heeft u absoluut gelijk in. Maar voor diegene is de rol van executeur geen dagelijkse bezigheid. In de praktijk blijkt dat er te weinig kennis van zaken is, dat de afwikkeling van een erfenis langer duurt dan nodig is, dat er meer belasting wordt betaald dan nodig is en dat er nog ruzie in de familie kan ontstaan ook. Dat is voor niemand een wenselijke situatie.
De rol van executeur is een formele rol, waar verantwoordelijkheden aan gekoppeld zijn. De persoon die in het testament is benoemd tot executeur, is niet verplicht deze benoeming daadwerkelijk te aanvaarden. Aanvaardt u de toebedeelde rol, dan bent u wettelijk verplicht de goederen uit de erfenis te beheren, de opeisbare schulden te betalen en legaten uit te keren. Tot het moment dat de erfenis kan worden verdeeld over de erfgenamen, beheert u de erfenis. In het testament kan de erflater taken en bevoegdheden toevoegen of inperken.
Er is geen uitputtend overzicht met alle taken van een executeur. Uit de praktijk blijkt dat de volgende taken vaak aan een executeur worden toegekend:
- het beheren van de erfenis; denk hierbij aan het onderhouden van het onroerend goed en de tuin, de verkoop van een effectenportefeuille (waardebescherming), abonnementen opzeggen, e.d.
- het maken van een boedelbeschrijving;
- het aanschrijven van (eventuele) schuldeisers en het voldoen van de schulden wanneer mogelijk. Soms moeten hiervoor bezittingen uit de erfenis door de executeur verkocht worden;
- het informeren van legatarissen;
- het invullen en indienen van de aangifte erfbelasting en het betalen van de verschuldigde erfbelasting namens de erfgenamen. Deze betaling gebeurt uit de erfenis van de overledene. Daarbij bent u met uw eigen vermogen aansprakelijk voor het betalen van de erfbelasting. De belastingdienst kan eventueel te weinig betaalde erfbelasting op u verhalen;
- het vertegenwoordigen van en het overleggen met de erfgenamen;
- als alles is afgerond: rekening en verantwoording afleggen aan de erfgenamen.
Het bovenstaande kan alleen soepel verlopen als er duidelijkheid is en daarbij is communicatie heel belangrijk. Door constructief te overleggen met de erfgenamen worden conflicten vermeden en krijgt het ontstaan van wantrouwen geen kans.
Ik kan de executeur ondersteunen, als aanspreekpunt dienen bij vragen en indien gewenst kan ik taken uit handen nemen.